Επιχειρηματικότητα με την εγγύηση του δημοσίου

Το πιο βασικό επιχείρημα όσων υποστηρίζουν τις ιδιωτικοποιήσεις είναι ότι οι κρατικές επιχειρήσεις και υποδομές είναι ζημιογόνες. Επιβαρύνουν τον φορολογούμενο και τον προϋπολογισμό δημιουργώντας χρέη και δεν μπορούν να καταστούν βιώσιμες με όρους ελεύθερης αγοράς . Θα υπέθετε κανείς αν ακολουθούσε αυτή την άποψη ότι σε όλες αυτές τις ιδιωτικοποιήσεις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια το δημόσιο δεν έχει καμία εμπλοκή άρα και καμία οικονομική συνεισφορά. Τα πράγματα όμως είναι εντελώς διαφορετικά από την νεοφιλελεύθερη αφήγηση και το δημόσιο συνεχίζει να βάζει το χέρι στην τσέπη για τομείς που έχουν παραχωρηθεί σε ιδιώτες προς εκμετάλλευση. Είχαμε ξανασχοληθεί με μία μεμονωμένη περίπτωση εργολάβου όμως η πανδημία του κορονοϊού που παρέλυσε την κυκλοφορία έφερε στην επιφάνεια τις κυριολεκτικά σκανδαλώδεις και πέραν από κάθε λογική συμφωνίες τις οποίες έχει υπογράψει το κράτος με τις κοινοπραξίες. Εκμεταλλευόμενοι αυτές τις συμφωνίες διεκδικούν αποζημιώσεις από το δημόσιο για την χαμηλή κυκλοφορία λόγω της καραντίνας. Δηλαδή το κράτος έχει μπει εγγυητής των κερδών των κοινοπραξιών. Αυτό μάλιστα θα είναι το τέταρτο παρακαλώ κύμα αποζημιώσεων όπως διαβάζουμε στην υπέρμαχο των ιδιωτικοποιήσεων Καθημερινή.

Το πρώτο κύμα ήταν το 2008 όταν το δημόσιο είχε υπογράψει πολύ σφιχτές προθεσμίες για τις απαλλοτριώσεις και τις αρχαιολογικές ανασκαφές στις οποίες δεν μπόρεσε να ανταπεξέλθει. Αινιγματικά σφιχτές όπως μας λέει μέχρι και η Καθημερινή.

Το δεύτερο κύμα ήταν το 2011 με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης όπου έπεσαν τα έσοδα των κοινοπραξιών από τα διόδια λόγω μειωμένης κίνησης και όπως στην περίπτωση του ΜΟΡΕΑ το κράτος είχε υπογράψει ρήτρες αποζημίωσης αν η κυκλοφορία των οχημάτων έπεφτε κάτω από συγκεκριμένα όρια.

Δηλαδή το δημόσιο εγγυήθηκε τα κέρδη όλων των εργολάβων στους οποίους παραχώρησε οδικές αρτηρίες. Εδώ έχουμε μία αδιανόητη πολιτική επιλογή ακόμα και για τα αστικά μέτρα και σταθμά. Υποτίθεται ότι η επιχειρηματικότητα ενέχει και το στοιχείο του ρίσκου έτσι μας λένε τουλάχιστον οι φιλελεύθεροι. Με την ίδια λογική θα έπρεπε το κράτος να εγγυηθεί τα κέρδη και την πελατεία κάθε μικρομάγαζου και ελεύθερου επαγγελματία για να υπάρχει στοιχειώδης ισοπολιτεία και ισονομία.

Σαν να μην έφθαναν όλα αυτά ήρθε και τρίτο κύμα αποζημιώσεων το 2016 γιατί το δημόσιο καθυστερούσε την χρηματοδοτική συμβολή του στα έργα. Όχι μόνο εγγυητής αλλά συμμετέχει και στο κεφάλαιο της επένδυσης χωρίς να συμμετέχει στα κέρδη.

Τα τρία αυτά κύματα αποζημιώσεων υπερδιπλασίασαν το κόστος των έργων για το κράτος στα 6 δις ευρώ, έργα που υποτίθεται ότι ήταν ιδιωτικές επενδύσεις.

Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν διάφοροι όροι που έχουν συμπεριληφθεί στην σύμβαση παραχώρησης της Αττικής οδού και σε όλες τις μεγάλες συμβάσεις που περιλαμβάνουν προβλέψεις για γεγονότα ανωτέρας βίας. ''Ως γεγονότα ανωτέρας βίας θεωρούνται όλα εκείνα τα γεγονότα ή περιστατικά τα οποία ευρίσκονται εκτός της σφαίρας ελέγχου ή επιρροής των μερών και τα οποία δεν θα μπορούσαν να έχουν προβλεφθεί ή προληφθεί ακόμα και με καταβολή ιδιαίτερης επιμέλειας εκ μέρους των μερών'' . 

Η σύμβαση παραχώρησης μάλιστα αναφέρει ρητά ότι μεταξύ των γεγονότων ανωτέρας βίας τα οποία δεν ασφαλίζονται περιλαμβάνονται τα εξής: Αντάρτικη δράση, πόλεμος εισβολή εχθρικής δύναμης, εμφύλιος πόλεμος, στασίαση ή κατάλυση της συνταγματικής τάξης της χώρας. Ιονισμός, ακτινοβολία ή μόλυνση ραδιενέργειας από πυρηνικό καύσιμο ή κατάλοιπα από καύση πυρηνικού καυσίμου. Τρομοκρατικές ενέργειες και δολιοφθορές.

Αν είναι δυνατόν το δημόσιο να υπογράφει τέτοιες συμφωνίες που εξασφαλίζουν τους εργολάβους σε περίπτωση πολέμου ή πυρηνικού ατυχήματος. Γιατί δεν έβαλαν και την πτώση μετεωρίτη ή την Δευτέρα Παρουσία;

Οι ευθύνες για αυτές τις συμφωνίες ανήκουν σε όλα τα κόμματα του μνημονιακού τόξου που κυβέρνησαν από το 2008 μέχρι σήμερα.

Πάνω σε τέτοιες όρους πατούν οι εργολάβοι και ζητούν ξανά αποζημιώσεις, τώρα λόγω του κορονοϊού. Δηλαδή οι εργολάβοι έλαβαν αποζημιώσεις για την καθυστέρηση των απαλλοτριώσεων. Είναι εξασφαλισμένοι με ρήτρες απέναντι σε κάθε πτώση της κίνησης και αποζημιώνονται για τυχόν διαφυγόντα κέρδη. Το δημόσιο συμβάλλει στην χρηματοδότηση των έργων χωρίς να συμμετέχει στα έσοδα. Είναι εξασφαλισμένοι ακόμα και σε περίπτωση πολέμου ή πυρηνικού ατυχήματος και φυσικά εισπράττουν και τα διόδια που ξεφύτρωσαν παντού σαν τα μανιτάρια.

Ένα συνηθισμένο επιχείρημα που αναπαρήγαγαν οι νεοφιλελεύθεροι και δυστυχώς διαδόθηκε και σε ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας είναι ότι με την ιδιωτικοποίηση του οδικού δικτύου μπορεί να πληρώνουμε διόδια αλλά έχουμε καλούς δρόμους. Έχουμε βάλει πολύ βαθιά το χέρι στην τσέπη για αυτά τα έργα και χωρίς τα διόδια.

Αυτές είναι οι ιδιωτικοποιήσεις που θα μείωναν τα κρατικά έξοδα; Αυτοί είναι οι επενδυτές που θα φέρουν την ανάπτυξη; Ο μύθος των αποκρατικοποιήσεων και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας  γκρεμίζεται με πάταγο. Οι επενδυτές πρόκειται απλά για τρωκτικά που δαγκώνουν χοντρά το κράτος ελέω των πέρα κάθε λογικής από την πλευρά του δημοσίου συμβάσεων παραχώρησης και ετοιμάζονται να το δαγκώσουν ξανά λόγω της πανδημίας.

Δεν είναι μόνο οι εργολάβοι όμως που θέλουν αποζημιώσεις. Η Aegean επιζητεί και αυτή κρατική διάσωση. Αφού διαλύθηκε και ξεπουλήθηκε η Ολυμπιακή ως ζημιογόνα τώρα καλούμαστε να βάλουμε το χέρι στην τσέπη για να σώσουμε την ιδιωτική Aegean.

Μάλιστα διαβάζουμε ότι οι συζητήσεις έχουν αρχίσει και στο κυβερνητικό επιτελείο εξετάζονται πολλά σενάρια, με βασικό γνώμονα να στηριχθεί η εταιρεία και να αποφύγει τον κίνδυνο κατάρρευσης, χωρίς όμως να “κρατικοποιηθεί”. Η έμμεση “κρατικοποίηση” και η απόκτηση μεγάλου ποσοστού συμμετοχής από το Δημόσιο είναι αυτό που θέλουν να αποφύγουν παντί τρόπω οι μεγαλομέτοχοι της Aegean και η κυβέρνηση. Προσπαθούν λοιπόν με τη βοήθεια τραπεζιτών και χρηματοοικονομικών συμβούλων να διαμορφώσουν μια φόρμουλα εισφοράς κρατικού χρήματος, που θα ελαχιστοποιεί την παρουσία του Δημοσίου στην εταιρεία, χωρίς όμως η διάσωση να έχει χαρακτηριστικά οικονομικού-επιχειρηματικού σκανδάλου και να μπορεί να πάρει το αναγκαίο “ok” από τις Βρυξέλλες.

Θέλουν δηλαδή το δημόσιο και οι φορολογούμενοι να αναλάβουν το κόστος των ζημιών χωρίς να έχουν κανένα ανταποδοτικό όφελος και συμμετοχή στις αποφάσεις. Ιδιοποίηση των κερδών, κοινωνικοποίηση των ζημιών με τον πιο χοντροκομμένο και απροκάλυπτο τρόπο. Η Aegean και οι εργολάβοι δεν θα είναι οι μόνοι που θα προσπαθήσουν να φορτώσουν τα σπασμένα της πανδημίας στις πλάτες μας και αυτό δεν θα γίνει μόνο στην Ελλάδα.  Ήδη στην Αμερική τα κρατικά πακέτα δισεκατομμυρίων προς τις μεγαλύτερες εταιρίες διαδέχονται το ένα το άλλο.

Οι μεγάλες κοινωνικές και ταξικές συγκρούσεις είναι αναπόφευκτες για το ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό της πανδημίας. Αυτό είναι το μεγάλο διακύβευμα στο οποίο πρέπει να επικεντρωθούμε και όχι σε αβάσιμες και αναπόδεικτες θεωρίες που αμφισβητούν την ύπαρξη της πανδημίας.

Είναι απόλυτα θεμιτό να μην θέλουμε να υποστούμε τις οικονομικές συνέπειες που προκάλεσε η πανδημία στον καπιταλισμό και πρέπει να αγωνιστούμε για να το αποφύγουμε αλλά αυτό δεν σημαίνει να αρνούμαστε την πραγματικότητα. Έτσι ενισχύουμε το σύστημα που υποτίθεται ότι πολεμάμε.

Οι οικονομικές παρενέργειες της πανδημίας οδηγούν τον καπιταλισμό σε μεγάλα αδιέξοδα και όσο περνάει ο καιρός αυτό θα γίνει ολοένα και πιο αισθητό. Επομένως δεν υπήρχε κανένα κίνητρο στο να διογκωθεί η πανδημία πόσο μάλλον να κατασκευαστεί.